Παρακάτω σας παραθέτουμε δύο επίσημες επιστολές, απεσταλμένες από τις Πολιτικές και Εκπαιδευτικές Αρχές του Λιμποχόβου, προς τις τοπικές Αρχές του Πωγωνίου και των Γεωργουτσατών.
Η σύνταξή τους έγινε από τις αρμόδιες Πολιτικές – Εκπαιδευτικές Αρχές του Λιμποχόβου, με στόχο την αναφορά και την έμμεση αποπομπή όλων εκείνων, οι οποίοι τάχθηκαν στο πλευρό των απεργών κατά το γνωστό < <Σχολικό Ζήτημα>>. Η πρωτότυπη μετάφραση έγινε από την αλβανική γλώσσα στην ελληνική – καθαρεύουσα. , Σας την παρουσιάζουμε απλοποιώντας την στη Νεοελληνική (για να κατανοηθεί από το ευρύ αναγνωστικό κοινό, το οποίο μπορεί να συναντήσει δυσνόητες λέξεις).
Α’) Επιστολή:
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ
ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΙΜΠΟΧΟΒΟΥ
Αριθ. 9/1 Εμπιστευτικ. Λιμπόχοβο, 14’ Ιανουαρίου 1934
Κρυπτογραφ. τηλεγ/μα
Προς τις Αρχές Πωγωνίου και Γεωργουτσατών
Από το Κέντρο πληροφορούμαστε πως με την υποκίνηση του Ελληνικού Προξενείου Αργυροκάστρου, οι Δημογέροντες αυτής της περιφέρειας ετοίμασαν αίτηση προς την Κοινωνία των Εθνών, ζητώντας σχολεία εντελώς ελληνικά με ιδιωτικούς δασκάλους και όχι όπως έχει επιτραπεί, με διδάσκαλους κυβερνητικούς και με τέσσερις ώρες εβδομαδιαίος τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Στην ίδια αίτηση τονίζεται ότι γίνονται μαρτύρια από μέρους των αλβανικών Αρχών και δεν τους επέτρεψαν να απευθυνθούν στην Αυτού Μεγαλειότητα Βασιλέα για το σκοπό τους. Λέγετε πως μέχρι σήμερα, η αίτηση αυτή έχει υπογραφεί εκ μέρους εννέα χωριών. Εάν διαπιστώσετε πως όντως ισχύουν οι παραπάνω ενέργειες (των Ελλήνων) να προβείτε σε λήψη των απαραίτητων υπηρεσιακών μέτρων. Αναμένουμε τάχιστα το αποτέλεσμα. Κάνετε γνωστό στις Διευθύνσεις των Σχολείων με την παράκληση να προβούν και οι ίδιες (οι Διευθύνσεις) σε εξακρίβωση των κινήσεων των διδασκάλων και όσων άλλων σχετίζονται μια αυτή την υπόθεση.
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΛΙΜΠΟΧΟΒΟΥ
(Υπογραφή)
Β’) Επιστολή:
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΛΙΜΠΟΧΟΒΟΥ
Αριθ. 11/ΙΙΙ Εμπιστευτικ. Λιμπόχοβο,22’ Σεπτεμβρίου1934
Προς το Υπουργείο Παιδείας στα Τίρανα
Συνέχεια της υπ αριθμόν 11 εμπιστευτικής μας αναφοράς κατά την 20η Σεπτεμβρίου 1934. Την 21η του μηνός παρουσιάστηκαν στο σχολείο έξι μαθητές προ μεσημβρίας και τρεις μετά μεσημβρίας. Σήμερα δεν παρουσιάσθηκε κανείς. Για τη συγκεκριμένη υπόθεση συγκεντρώσαμε τις ακόλουθες πληροφορίες:
Α) Την 20η Σεπτεμβρίου, ο γραμματέας του Ελληνικού Υποπροξενείου (Γεώργιος Παπαδόπουλος), έστειλε από τη Δερβη(ι)τσάνη δύο επιστολές, τη μία στην Επισκοπή και την άλλη στη Γλύνα. Ο κομιστής (μεταφορέας) ήταν ο Αθανάσιος Γραμματικός, από την Κάτω Επισκοπή. Σύμφωνα με αυτές τις επιστολές ζητούνταν η μη αποστολή των μαθητών στο σχολείο μέχρι δεύτερης ειδοποιήσεως του Υποπροξενείου. Τέτοιου είδους επιστολές έχουν σταλεί σε κάθε ελληνόφωνο χωριό.
Β) Ο λαός ενθαρρύνεται από τις ειδήσεις του Προξενείου ότι πολύ σύντομα θα τεθεί σε εφαρμογή το Πρωτόκολλο του Λονδίνου και η Συμφωνία Τιτόνι – Βενιζέλου και ότι η Αλβανία, παρά τις υποσχέσεις τι οποίες έχει δώσει, ότι θα επιτρέψει ελεύθερα την ελληνική γλώσσα τώρα το Σεπτέμβριο, ενθαρρυμένη από την Ιταλία, επιδιώκει τη μη τήρηση όσων υποσχέθηκε. Αλλά η Ιταλική υποστήριξη είναι παραπλανητική προς την αλβανική κυβέρνηση για να δημιουργηθεί αναταραχή και να πραγματοποιηθεί ο διαμελισμός της Αλβανίας, ενσωματώνοντας τα νότια εδάφη της στην Ελλάδα.
Γ) Από τα παραπάνω αναφερόμενα, γίνεται αντιληπτό πως από τους Ελληνικούς κύκλους ασκείται μία μεγάλη αντεθνική και προπαγανδιστική κίνηση.
Στα σχολεία των χωριών της Επισκοπής δεν το έχουμε αντιληφθεί, διότι τα μαθήματα λόγω επισκευής των σχολικών κτιρίων, θα αρχίσουν την 24η του τρέχοντος μήνα. Αναμένουμε την κατεπειγόντως αποστολή κρυπτογραφημένου κώδικα, καθώς η ταχυδρομική υπηρεσίας με το Λιμπόχοβο δε λειτουργεί κανονικά και καθημερινά αναγκαζόμαστε να μεταβούμε στο Αργυρόκαστρο ώστε να ταχυδρομήσουμε το παρόν έγγραφο. Η μη αποστολή κρυπτογραφημένου κώδικα μας υποχρεώνει από σήμερα και στο εξής να σιωπήσουμε.
Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
(υπογρ.) Τζάφο Πότσι
Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης
Οι παραπάνω επιστολές αποδεικνύουν τη συστηματική και συλλογική οργάνωση των προυχόντων της περιοχής μας, το οποίο αποδείχθηκε περίτρανα στα λόγια των Αλβανών διοικητών και διευθυντών. Οι κινήσεις που ακολουθήθηκαν εκ μέρους των αλβανικών Αρχών, ήταν ένα άγριο κύμα τρομοκρατίας και εκτοπισμού πολλών εξαίρετων διδασκάλων, Προέδρων Κοινοτήτων (Δημογερόντων), μέχρι και το γραμματέα του τότε Προξενείου της Ελλάδος στο Αργυρόκαστρο (Γεώργιο Παπαδόπουλο) στα βόρεια της Αλβανίας. Αυτό ωστόσο – κατά τα λεγόμενα πολλών δασκάλων μας – όπως και στη μετέπειτα κομμουνιστική περίοδο, συντέλεσε στη σωστή εκπαίδευση και μόρφωση πολλών αλβανοπαίδων, απ’ τους Έλληνες δασκάλους του Βορρά. Το Νοέμβριο του 1934 η αλβανική κυβέρνηση έστειλε δύο βουλευτές της στο Αργυρόκαστρο, ώστε να συνεννοηθούν με τους Προέδρους των τοπικών – ελληνικών Κοινοτήτων της Δροπόλεως. Εκείνοι όμως επέστρεψαν άπρακτοι στα Τίρανα, όπου ανήγγειλαν το αμετάκλητο της απόφασής τους. Η οποία δεν ήταν καμία άλλη από αυτή που ήθελε τα παιδιά των Ελλήνων και τους εκπαιδευτικούς σε πλήρη αποχή από τα σχολικά τους καθήκοντα, Αυτό βέβαια μέχρι ανωτέρας απόφασης της Κ.τ.Ε.
Την 23η Ιουνίου του 1934 η Κ.τ.Ε, προσκαλεί την Αλβανία ώστε να δώσει απάντηση σχετικά με τις καταγγελίες των Ελληνόφωνων* κατοίκων της. Μετά από ένα χρόνο περίπου, στις 23 Μαϊου του 1935 ο αντιπρόσωπος της Ισπανίας ενώπιον του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών στη Γενεύη και σύμφωνα με την απόφαση του Δημοσίου Διαιτητικού Δικαστηρίου της Χάγης, ζήτησε αναβολή για τη ρύθμιση του σχολικού ζητήματος της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας στην Αλβανία. Αυτό έγινε για να δοθεί κάποιο χρονικό περιθώριο στην Αλβανία ώστε να προσκομίσει το σχετικό κανονισμό (μεταρρύθμιση για την ελληνική παιδεία). Έτσι το Συμβούλιο αποδέχθηκε την αναβολή και την 30η Αυγούστου του 1935 η Αλβανία τον υπέβαλε. Η δικαίωση των Ελληνόφωνων* Σχολείων στον τόπο μας ήταν ένα γεγονός το οποίο «χαράχθηκε» με ανεξίτηλα γράμματα στην ιστορία των (Βόρειο) Ηπειρωτών.
Τις επόμενες ημέρες θα ακολουθήσει το Γ’ μέρος του “Σχολικού Ζητήματος”, αναφερόμενο αναλυτικά στη «Νέα Φιλική Εταιρεία» του Βασιλείου Σαχίνη, καθώς και των υπόλοιπων συναγωνιστών του.
(Συνεχίζεται)
*Αναφέραμε στο Α' μέρος τη σημασία της έννοιας "ελληνόφωνος" για την περιοχή μας.
πηγές – έρευνα – παραπομπές:
1) «Η Δερβητσάνη της Κάτω Δροπόλεως Αργυροκάστρου», Γεώργιος Χ. Παπαδόπουλος, Αθήνα 1978.
2) «Η εκπαίδευση στη Βόρεια Ήπειρο κατά την ύστερη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», Αθηνά Αντ. Κολτσίδα, Θεσσαλονίκη 2008.
3) «Κοινωνία και Παιδεία της Ελληνικής Μειονότητας στην Αλβανία», ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΜΑΛΚΙΔΗΣ Διδάκτωρ κοινωνιολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, 20ο Διεθνές Συνέδριο «Η παιδεία στην αυγή του 21ου αιώνα» Θέματα Ιστορίας Εκπαίδευσης. Β9. Εκπαίδευση του ευρύτερου Ελληνισμού.