Το παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Δερβιτσάνης και συγκεκριμένα στην τοποθεσία εντός των παλιών αμπελώνων του χωριού. Το ιερό του έχει ανατολική κατεύθυνση, βλέποντας προς την κεντρική οδό Κακαβιάς – Αργυροκάστρου, ενώ στα βορειοδυτικά του βρίσκεται το μουσουλμανικό χωριό Λαζαράτες.
Η πρώτη ανέγερση του εν λόγω προσκυνήματος δεν μας είναι γνωστή. Ωστόσο κατά την τοπική μας παράδοση, πιθανολογείται πως κτίστηκε στα ερείπια αρχαίου νεκροταφείου της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου. Κατά ακόμη μία παράδοσή μας, το παρεκκλήσι ερημώθηκε και εξαφανίσθηκε για πολλούς αιώνες από το προσκήνιο της ιστορίας, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη άγνοια των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων.
Έπειτα από πολλά χρόνια, φθάνουμε στην περίοδο κατά την οποία ο βασιλιάς της Αλβανίας Αχμέτ Ζώγκου μοιράζει τα κτήματα τα οποία μέχρι πρότινος κατείχαν οι Οθωμανοί γαιοκτήμονες. Με το μοίρασμα λοιπόν των κτημάτων σε εκείνο το σημείο, η οικογένεια του Φωτίου Καραντζά έλαβε μερίδιο εδαφικής έκτασης στην οποία (εν αγνοία τους) βρίσκονταν τα ερείπια του ναού.
Έτσι, όπως μας αναφέρουν γηραιοί συγχωριανοί μας, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα η σύζυγος του Φωτίου Καραντζά, Κωστάντω απ’ το γένος Βόγλη, είχε αρκετά οράματα με την εμφάνιση της Αγίας Βαρβάρας. Λέγεται πως η Αγία της ζητούσε να ξανακτίσει το παρεκκλήσι, πράγμα και το οποίο έκανε με μεγάλη ευλάβεια.
Όσον αφορά το εσωτερικό της, (αγιογραφίες και τέμπλο) δεν γνωρίζουμε τίποτε. Εξωτερικά είναι περιτριγυρισμένη με βελανιδιές (δρυς) και για αρκετά χρόνια άκμασε και συντηρήθηκε με μεγάλη αγάπη απ’ τους κατοίκους του χωριού μας, ωστόσο κατά τη δεκαετία του 1930 υπήρξε ιδιωτικό εκκλησάκι της οικίας Καραντζά. Έπειτα η ίδια η οικογένεια το παραχώρησε στην Ενορία της Δερβιτσάνης.
Μολαταύτα και αυτό όπως πάρα πολλά άλλα ιερά προσκυνήματα στον τόπο μας, (τα οποία καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος) γκρεμίστηκε.Για πολλά χρόνια έμεινε όρθιο κατά το ήμισυ και μετετράπη σε δεξαμενή φυτοφαρμάκων, τα οποία χρησιμοποιούνταν για το ράντισμα των αμπελώνων.
Μετά το 1990 έπαψε να λειτουργεί ως δεξαμενή, ενώ κάποιοι συγχωριανοί μας έφτιαξαν ένα μικρό εικονοστάσι αποσκοπώντας στην ανάδειξη της παλιάς θρησκευτικής του ακμής.
Το 2001 μετά από παρεμβάσεις των ενοριτών μας αλλά και την προσωπική μέριμνα του τότε εφημέριου ιερέα της Δερβιτσάνης, ανακαινίσθηκε πλήρως και περιήλθε ξανά στην παλαιά του αίγλη.
Από τότε και μέχρι σήμερα έχει καθιερωθεί κάθε χρόνο να τελείται Ιερά Πανήγυρη (Εσπερινός και Αρτοκλασία), με τη συμμετοχή όλων των κατοίκων του χωριού μας, την παραμονή της μνήμης της Αγίας Βαρβάρας και ανήμερα της 4ης Δεκεμβρίου.
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
Πέρυσι το 2011 μία ομάδα νέων συναντήσαμε ένα συγχωριανό μας μεσήλικα τον Σ. Σ., ο οποίος μετά από παράκλησή μας, μας διηγήθηκε τη μαρτυρία του σχετικά με την εμφάνιση της Αγίας Βαρβάρας κατά την παιδική του ηλικία (Δημοτικό), όταν ο ίδιος βοσκούσε τα πρόβατα της οικογένειάς του. Αναφέρει πως η Αγία Βαρβάρα εμφανίστηκε λοιπόν η ως μιας νέα και όμορφη κοπέλα ντυμένη με χρυσά φορέματα και του ζήτησε να προσέχει τα πρόβατα μη τυχόν και μπούνε μέσα το ναό.
Επίσης στο χωρίο μας μέσα πάντα από τη λαϊκή μας παράδοση έχουν αναφερθεί περιστατικά αλλόθρησκων και ντόπιων, στου οποίους έχει εμφανισθεί. Απ’ την άλλη θα πρέπει να αναφέρουμε και περιστατικά βανδαλισμού του παρεκκλησιού από ιερόσυλους, οι οποίοι πολλές φορές είτε με φωτιά είτε με την καταστροφή ιερών εικόνων, έχουν «τραυματίσει» εντόνως τη συνείδησής μας.
Πηγές – έρευνα : Μαρτυρίες ντόπιων γηραιών κατοίκων της Δερβιτσάνης και επί τόπου παρατήρηση.
