Ετούτος ο πολύπαθος και τόσο ιστορικός τόπος, όχι μόνον αγωνίζεται να διατηρήσει αναλλοίωτη την ιερά παράδοση των προγόνων του, αλλά και μέσα από τη χριστιανική του πίστη, να τους θυμάται και να τους μνημονεύει. Όλοι οι ορθόδοξοι, ζώντες και κεκοιμημένοι, αποτελούμε ένα σώμα μέσα στην Εκκλησία του Χριστού.
Το Ψυχοσάββατο στον τόπο μας, είτε εθιμοτυπικά, είτε με τη βαθιά πεποίθηση στη μετά θάνατον ζωή, διατηρεί ανέπαφη τη ζωτικότητά μας. Εκ μέρους μας αποτελεί ιερό καθήκον, αλλά και εσωτερική ανάγκη, να τελούμε Ιερά Μνημόσυνα και Τρισάγια υπέρ αναπαύσεως των προαπελθόντων αδερφών μας.
Πώς όμως διατηρήθηκε αυτή η τόσο σημαντική ιερά παράδοση, κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής – αθεϊστικής λαίλαπας, εδώ στη Βόρειο Ήπειρο;
Πράγματι το μένος με το οποίο πολεμήθηκαν τα ιερά και τα όσια στην πατρίδα μας, ήταν απίστευτα αδιανόητο. Έτσι οι γιαγιάδες και οι μητέρες μας, “τελούσαν” μόνες τους και εν κρυπτώ μνημόσυνα. Γνώριζαν πότε έπεφταν οι νηστείες, οι εορτές και τα δυο Ψυχοσάββατα του έτους. Στα μεσοτοίχια άναβαν καντήλι, ζύμωναν κρυφά το πρόσφορο και έβραζαν λίγο σιτάρι, το οποίο και πήγαιναν να σκορπίσουν κρυφά επάνω από τα μνήματα. Άλλες πάλι έριχναν λάδι και κρασί επάνω από το χώμα των ανθρώπων τους, στους οποίους τις περισσότερες φορές δεν κατάφεραν να τελέσουν ορθόδοξη κηδεία.
Επίσης μην ξεχνάμε και κάποιους γενναίους ιερείς, οι οποίοι με κίνδυνο τη ζωή τους, πήγαιναν στα κοιμητήρια και διάβαζαν ευχές.
Χαρακτηριστική περίπτωση είναι εκείνη του ιερά από τους Τεριαχάτες της Δερόπολης στο Νομό Αργυροκάστρου, ο οποίος μεταμφιέζονταν σε μαυροφορεμένη χήρα και μαζί με άλλες γυναίκες, πήγαινε και μνημόνευε τους ανθρώπους που δεν κηδεύτηκαν χριστιανικά, διαβάζοντάς τους τη Νεκρώσιμο Ακολουθία ή και τελώντας τους ένα απλό Τρισάγιο.
Συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε και να προσπαθούμε ενθυμούμενοι τις δυσκολίες αλλά και το θάρρος των σκληραγωγημένων ανθρώπων μας…
Αιωνία η μνήμη αυτών!